Πριν μελετήσετε αυτήν την σελίδα καλό είναι να διαβάσετε πρώτα την σελίδα της υδροκεφαλίας για να έχετε μια εικόνα του τι ακριβώς είναι η υδροκεφαλία για να καταλάβετε καλύτερα και τους τρόπους αντιμετώπισης.

Η υδροκεφαλία αντιμετωπίζεται με τους εξής τρόπους:

1. 1. Βαλβίδα εγκεφάλου (κοιλιοπεριτοναική παροχέτευση, ή κοιλιοκαρδιακή ή κοιλιοπλευριτική)
   2. Οσφυοπεριτοναική βαλβίδα (σπονδυλικής στήλης)
   3. Τρίτη κοιλιοστομία (ελάχιστα επεμβατική μέθοδος)

Βάση των διαθέσιμων επιστημονικών δεδομένων οι παραπάνω μέθοδοι έχουν παρόμοια αποτελεσματικότητα κοντά στο 70%-80% (πιθανότητα να βελτιωθεί επαρκώς ο ασθενής) και η κάθε μια έχει κάποια θετικά και κάποια αρνητικά.

Βαλβίδα Εγκεφάλου

Πρόκειται για την εισαγωγή στο κρανίο μας ενός μηχανισμού (βαλβίδα) ο οποίος επικοινωνεί με ένα σωλήνα με τις κοιλίες του εγκεφάλου αφαιρόντας υγρό όταν η πίεση αυξηθεί πάνω από ένα όριο το οποίο καθορίζουμε εμείς ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς. Το υγρό οδηγείται μέσα από έναν άλλον σωλήνα σε κάποιο χώρο για απορρόφηση, που μπορεί να είναι η περιτοναική κοιλότητα στην κοιλιά μας, η καρδιά μας, η και η πλευριτική κοιλότητα στα πλευρά μας. Επομένως η πίεση παραμένει πάντα χαμηλότερη από το όριο που έχουμε θέσει. Τα θετικά της μεθόδου είναι η δυνατότητα ρύθμισης κατά βούληση του συστήματος, με αλλαγή της πίεσης στα επίπεδα τα οποία είναι κατάλληλα για τον κάθε ασθενή, αλλά και η δυνατότητα αναστροφής της θεραπείας αφαιρώντας την βαλβίδα εντελώς η ρυθμίζοντας την στην ρύθμιση μηδενικής λειτουργίας. Η υπερλειτουργία του συστήματος είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί με αλλαγή της ρύθμισης της βαλβίδας καθότι αν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά συμπτώματα όπως εμετό και πονοκέφαλο, αλλά και ακόμα πιό επικίνδυνα προβλήματα όπως αιματώματα του εγκεφάλου. Τα μειονεκτήματα του συστήματος είναι φυσικά η παρουσία ενός ξένου σώματος το οποίο μπορεί να ενοχλεί τον ασθενή, αλλά το κυριότερο είναι ότι μπορεί να μολυνθεί δημιουργώντας πολλαπλά προβλήματα και πιθανώς την ανάγκη νέου χειρουργείου για αφαίρεση του συστήματος. Επιπλέον καθότι πρόκειται για ένα υδραυλικό σύστημα με σωλήνες και μηχανισμό βαλβίδας υπόκειται στα ελλατώματα όλων των υδραυλικών συστημάτων, δηλαδή στην πιθανότητα δυσλειτουργίας, είτε γιατί κάποιο σωληνάκι μπορεί να βουλώσει ξαφνικά χωρίς προειδοποίηση είτε γιατί ο μηχανισμός της βαλβίδας μπορεί να χαλάσει ανα πάσα στιγμή. Κάθε δυσλειτουργία δημιουργεί την ανάγκη για νέο χειρουργείο για να αλλάξουμε κατά περίπτωση το εξάρτημα που δυσλειτουργεί (τον βουλωμένο σωλήνα, την ελλατωματική βαλβίδα κλπ). Το ποσοστό αποτυχίας του συστήματος συνολικά για όλη την ζωή του ασθενούς φτάνει το 40%, και σε κάποιους ασθενείες δεν έχουμε μόνο μια περίπτωση δυσλειτουργίας αλλά πολλαπλές. Ένα επιπλέον ελάττωμα της βαλβίδας εγκεφάλου είναι ή θέση της επέμβασης η οποία περιλαμβάνει τον εγκέφαλο. Το παραπάνω γεγονός δημιουργεί πιθανότητα επιπλοκών του εγκεφάλου όπως λοιμώξεις του εγκεφάλου, αιμάτωμα, νευρολογικά προβλήματα, επιληπτικές κρίσεις κλπ, τα οποία είναι πολύ λιγότερο συχνά με τις άλλες τεχνικές.

Οσφυοπεριτοναική βαλβίδα

Η οσφυοπεριτοναική βαλβίδα είναι πάλι μια βαλβίδα η οποία όμως τοποθετείται στην μέση μας. Συνδέεται με ένα σωλήνα ο οποίος πηγαίνει μέσα στην σπονδυλική από όπου αντλεί υγρό σε περίπτωση που η πίεση ανέβει πάνω από ένα συγκεκριμένο όριο το οποίο μπορούμε να ρυθμίσουμε. Ένα δεύτερο σωληνάκι οδηγέι το υγρό στην κοιλιά μας, στην περιτοναική κοιλότητα για απορρόφηση. Η πίεση στην σπονδυλική στήλη στο σημείο στο οποίο βρίσκεται το σωληνάκι μας παραμένει χαμηλότερη από το όριο που έχουμε θέσει και αυτό φυσικά χαμηλώνει σε παρόμοιο βαθμό και την πίεση στον εγκέφαλο (καθότι πρόκειται για ενιαίο υδραυλικό σύστημα). Αυτό το σύστημα έχει το θετικό ότι παρακάμπτει τον εγκέφαλο οπότε δεν έχει τις επιπλοκές της επέμβασης εγκεφάλου και θεωρείται για αυτόν τον λόγο ασφαλέστερο. Έχει και αυτό όμως υψηλά ποσοστά αποτυχίας με πιθανή ανάγκη για επιπλέον χειρουργεία όπως και η βαλβίδα του εγκεφάλου σε ποσοστό έως και 40-50% (ελάχιστα υψηλότερα ποσοστά αποτυχίας από την βαλβίδα εγκεφάλου). Το βασικό ελάττωμα του συστήματος είναι το γεγονός ότι είναι λιγότερο αξιόπιστο για την διατήρηση της πίεσης του υγρού στον εγκέφαλο σε σταθερά επίπεδα κυρίως διότι η λειτουργία του εξαρτάται αρκετά από την θέση του ασθενούς. Λειτουργεί κυρίως κατά την κίνηση και όταν ο ασθενής είναι σε όρθια θέση ενώ δεν λειτουργεί τόσο καλά όταν ο ασθενής είναι ξαπλωμένος καθότι η πίεση συνήθως είναι χαμηλότερη στην περιοχή της σπονδυλικής (σε σχέση με τον εγκέφαλο) και αλλάζει ανάλογα με την θέση του ασθενούς. Υπάρχει και εδώ η δυνατότητα ρύθμισης ή και κλεισίματος της βαλβίδας αναστρέφοντας τις πιθανές επιπλοκές υπερλειτουργίας ή υπολειτουργίας του συστήματος. Υπάρχει τέλος και σε αυτό το σύστημα η πιθανότητα λοίμωξης αλλά αυτή όταν συμβεί έχει ως εστία της συνήθως την σπονδυλική στήλη και πολύ σπάνια τον εγκέφαλο. Το ίδιο ισχύει και για τις υπόλοιπες επιπλοκές οι οποίες αφορούν την σπονδυλική και την κοιλιά και όχι τον εγκέφαλο, μειώνοντας την συνολική βαρύτητα της παρέμβασης.

Τρίτη Κοιλιοστομία

Πρόκειται για ελάχιστα επεμβατικη τεχνική η οποία είναι πρακτικά η δημιουργία μιας τρύπας σε ένα συγκεκριμένο σημείο στις κοιλίες του εγκεφάλου (κοιλιοστομία) ώστε το υγρό να μπορεί να μετακινηθεί πιό γρήγορα από τις κοιλίες προς στον χώρο γύρω από τον εγκέφαλο και να απορροφηθεί γρηγορότερα μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο την συνολική ποσότητα υγρού στις κοιλίες του εγκεφάλου (η οποία προκαλεί συνήθως τα συμπτώματα) αλλά και το συνολικό υγρό γύρω από τον εγκέφαλο μέσω της γρηγορότερης κυκλοφορίας και απορρόφησής. Πρόκειται επομένως για μια παράκαμψη που δημιουργείται χειρουργικά ώστε να μετακινείται καλύτερα το εγκεφαλονωτιαίο υγρό, η οποία έχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα όταν έχουμε δει δυσκολίες στην ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού σε μια ειδική εξέταση, την μαγνητική εγκεφάλου ροής εγκεφαλονωταίου υγρού (ΕΝΥ). Η επέμβαση γίνεται με μια μικρή τομή δέρματος και μια μικρή τρύπα στο κρανίο του ασθενούς με ενδοσκοπικά εργαλεία, με τρόπο ελάχιστα επεμβατικό. Όσο μεγαλύτερη είναι η πίεση του υγρού τόσο μεγαλύτερη ποσότητα υγρού μετακινείται από τις κοιλίες προς την περιφέρεια. Το βασικό πρόβλημα της κοιλιοστομίας είναι ότι δεν υπάρχει κανένας έλεγχος της πίεσης του ΕΝΥ καθότι η ποσότητα υγρού που θα μετακινηθεί είναι κάτι που δεν μπορούμε να προβλέψουμε. Το αποτέλεσμα είναι ότι αν και μειώνεται πίεση και υποχωρούν τα συμπτώματα δεν έχουμε τρόπο να μειώσουμε την λειτουργία της κοιλιοστομίας μας στην περίπτωση που ο ασθενής παρουσιάσει κάποια επιπλοκή λόγω υπερλειτουργίας της μεθόδου. Αν και η πιθανότητα υπερλειτουργίας της κοιλιοστομίας με συμπτώματα είναι εξαιρετικά χαμηλή, σε σχέση με τις άλλες μεθόδους, στις σπάνιες περιπτώσεις που συμβαίνει έχουμε πολύ περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές καθότι δεν έχουμε την δυνατότητα να κλείσουμε την κοιλιοστομία. Το άλλο ελάττωμα της κοιλιοστομίας είναι ότι πρόκειται για επέμβαση στον εγκέφαλο και ενέχει επομένως τους κινδύνους επιπλοκών από τον εγκέφαλο όπως και οι βαλβίδες εγκεφάλου. Επιπλέον επειδή η τρύπα γίνεται κοντά σε ένα μεγάλο αγγείο το οποίο λέγεται βασική αρτηρία υπάρχει μια πολύ μικρή πιθανότητα 0,2% τραυματισμού του αγγείου αυτού η οποία είναι συνήθως θανατηφόρος. Τα θετικά της μεθόδου είναι η πολύ μικρότερη συνολική πιθανότητα επιπλοκών 5-10%, και η πολύ μικρότερη πιθανότητα ανάγκης επανεπέμβασης σχετικά με τις άλλες μεθόδους. Παλαιότερα η κοιλιοστομία ήταν μέθοδος που χρησιμοποιούσαμε μόνο σε ασθενείς με απόφραξη και όχι σε ασθενείς με καλή επικοινωνία μεταξύ κοιλιών και του περιφερικού χώρου. Αυτό έχει αλλάξει τώρα διότι τα επιστημονικά δεδομένα αποδεικνύουν καλή αποτελεσματικότητα σε όλα είδη υδροκεφαλίας. Η μέση αποτελεσματικότητα επομένως για την αντιμετώπιση της υδροκεφαλίας θεωρείται παρόμοια με τις άλλες μεθόδους εφόσον όμως γίνει σωστή επιλογή ασθενών. Με κακή επιλογή ασθενών η κοιλιοστομία μπορεί να φτάσει επίπεδα αποτελεσματικότητας κάτω από 50% έως και 20%. Σε σωστά επιλεγμένους ασθενείς επομένως που η αποτελεσματικότητα βρίσκεται στον μέσο όρο του 70-80% (η και παραπάνω σε κάποιες πολύ ιδανικές περιπτώσεις) η κοιλιοστομία θεωρείται καλύτερη επιλογή από τις άλλες μεθόδους λόγω των χαμηλότερων της επιπλοκών. Το διογκωμένο σχήμα των κοιλιών, οι διατταραχές ροής στην ειδική μαγνητική ροής, η ύπαρξη όγκου που προκαλεί απόφραξη είναι όλα στοιχεία που αυξάνουν κατά πολύ την αποτελεσματικότητα της κοιλιοστομίας.

Συμπερασματικά σε περίπτωση που ο ασθενής πάσχει απο υδροκεφαλία η καλύτερη επιλογή είναι η κοιλιοστομία εφόσον πληρεί τις απαραίτητες προυποθέσεις. Εάν ο ασθενής δεν έχει τα απαραίτητα κριτήρια είναι καλύτερη επιλογή η τοποθέτηση βαλβίδας, η οποία μπορεί να είναι είτε οσφυοπεριτοναική είτε βαλβίδα εγκεφάλου καθότι η αποτελεσματικότητά των δυο μεθόδων είναι ανάλογη.

Μπορείτε να μελετήσετε και την αντίστοιχη βίντεο παρουσίαση μου:

Σε αυτήν την παρουσίαση αναλύω και την υδροκεφαλία αλλά και τους τρόπους αντιμετώπισης